We kennen het allemaal wel: iemand zegt of doet iets en we voelen dat onze haren rechtop gaan staan. De zoon die zijn schoenen overal laat rondslingeren, de vriendin die altijd te laat komt, de dochter die ‘s ochtends zoveel tijd nodig heeft om zich klaar te maken dat jullie jullie moeten haasten om nog ergens op tijd te komen, de partner die de vuilnisbakken vergeet buiten te zetten,… Ik durf ervoor te wedden dat jij dit lijstje nog kan aanvullen met enkele voorbeelden die uit je dagelijkse leven gegrepen zijn. 😉

Onlangs had ik een klant die mij vertelde over een situatie waar hij mee zat. Eén van zijn vrienden heeft een nieuwe vriendin waaraan de hele vriendenkring zich ergert. De (onuitgesproken) regel in de vriendenkring is dat iedereen helpt als er samen wordt gegeten: de tafel dekken en afruimen, eten aangeven, afwassen of de vaatwas vullen,… Nu is het zo dat de nieuwe vriendin elke keer onmiddellijk in de zetel gaat liggen omdat ze zich ziek voelt. Ze gebruikt haar ziekte telkens weer om bepaalde zaken niet te hoeven doen. Maar als er leuke dingen te doen zijn, gedraagt ze zich niet zo ziek als anders wel het geval is. Zo vertelde ze onlangs dat ze in één weekend naar een verjaardagsfeest en vrijgezellenfeest waren geweest en zich reuze hadden geamuseerd.
“Nele, hoe moet ik dat aanpakken? Zeker nu we samen met haar een weekendje weg gaan? Ik heb geen zin om mij daar voortdurend te moeten ergeren aan het feit dat ze niets doet in het huishouden en wij alles alleen moeten doen. Mijn vrouw doet me iets aan als ik er niets aan doe.”

Ik stelde hem voor om de boodschap over te brengen volgens het principe van de verbindende/geweldloze communicatie van Marshall Rosenberg. Hier heb ik er al eens over geschreven en in dit filmpje vind je een uitgebreide uiteenzetting, gegeven door hem zelf. Het is zeker de moeite waard om het te bekijken. Rosenberg is soms echt grappig en gebruikt herkenbare voorbeelden in zijn seminarie. Zo werkt hij met de handpoppen van een giraf en een jakhals (er bestaan ook diademen van deze twee dierenfiguren 😊). Wanneer de boodschap goed werd overgebracht, stak hij de giraf in de lucht. Als er een boodschap negatief werd gebracht, kwam de jakhals aan de beurt. Giraffen zijn immers de landdieren met het grootste hart en maken een speciaal soort speeksel aan die zaken makkelijker laten verteren. Zij zijn sterk en vreedzaam. De jakhals daarentegen is een opportunist en staat voor een agressieve manier van communiceren. Het is dus de bedoeling om te reageren zoals een giraf en niet zoals een jakhals.

Volgens Marshall Rosenberg heb je vier elementen in het proces van geweldloze (of ook wel verbindende) communicatie:

1 Waarneming

2 Gevoel

3 Behoefte

4 Verzoek

Tijdens de waarneming kijken we naar de FEITELIJKE situatie. Wat zijn de feiten (dus niet onze perceptie)? Wat zegt de ander, doet de ander wat ons leven al dan niet bepaalt? Het is heel belangrijk om hier duidelijk te verwoorden wat je ziet hoort zonder dat je oordeelt of veroordeelt.

In het geval van mijn coachee kan hij dan zeggen: “Ik zie dat jij onmiddellijk na het eten in de zetel gaat zitten, terwijl wij allemaal meehelpen afruimen en jij niet meedoet.”
Dit ziet hij immers gebeuren. Het is feitelijk waarneembaar.

Vervolgens gaan we verwoorden hoe wij ons bij die waarneming voelen. Het kan gebeuren dat we ons boos voelen, gekwetst, in de steek gelaten, maar ook (bij positieve waarnemingen – want die bestaan ook 😉) blij, geamuseerd,…
We gaan het voorbeeld van mijn coachee verder gebruiken: “Dit vind ik helemaal niet leuk, ik voel mij geïrriteerd als jij dat doet.”

Bij de derde stap in het proces verwoorden we onze behoeften, de algemene regels, de afspraken die gelden,… Wat zijn de behoeften, waarden en verlangens waardoor we ons zo voelen op dat moment?
“Wij helpen elkaar allemaal als we bij elkaar blijven eten. Zo zet iedereen na het eten zijn bord al in de vaatwas of op het aanrecht en vragen we de gastvrouw of gastheer waarmee we kunnen helpen.”

In de vierde fase van de geweldloze communicatie volgt een gericht verzoek en vertellen we de gesprekspartner wat wij verwachten van de ander om de situatie positiever of vreugdevoller te maken.
“Dus zou je aub ook je bord naar de keuken kunnen brengen?”

“Nele, ze zal dan waarschijnlijk antwoorden dat ze ziek is en dat niet mag of kan doen.”
Hierop vertelde ik mijn coachee dat hij bijvoorbeeld kan antwoorden: “Lieve … , jij bent niet ziek, je hebt een ziekte. Net zoals wij allemaal ook wel eens iets voorhebben. Uiteraard weet ik niet hoe die ziekte je leven bepaalt maar ik weet wel dat we met een ziekte kunnen leven. Zo vertelde je ons net dat je dat verjaardagsfeest en het vrijgezellenfeest hebt gehad op één weekend. Ik neem aan dat je op dat moment een glas hebt gedronken, dat je dat glas vasthad en regelmatig misschien op de tafel zette, je kan dus zaken vastnemen en verzetten. Zo kan je nu ook je bord vastnemen en in de vaat zetten. Daarna kan je nog steeds doen wat nodig is.”

Hierop zei mijn coachee: “Nele, dit is toch niet aardig??”. Ik begon te glimlachen en zei hem: “Ik ga je één ding duidelijk zeggen: geweldloze communicatie is geen aardige communicatie. Het is verbindende communicatie. Giraffen zijn geen aardige dieren, ze zijn vreedzaam en ze zijn sterk maar ze zijn niet aardig. Als je hen iets aandoet, zullen ze zich verdedigen maar ze zullen uit zichzelf niet aanvallen.

Wanneer jij je aan iets ergert of er wordt iets gezegd dat jou kwetst, heb jij het recht om dit te vertellen. Zoals ik al dikwijls zei: wij zijn niet verantwoordelijk voor de reactie van de andere persoon, wel voor de manier waarop wij de boodschap overbrengen. De geweldloze communicatie is een geweldige tool hiervoor.

Als wij dan zien of merken dat de andere persoon geagiteerd reageert, kunnen we zeggen: “Ik zie dat je er niet goed van bent en dat je wat emotioneel bent. Ik zal je even met rust laten en je erover laten denken. We kunnen er later over praten als je je wat beter voelt. Ik hecht immers heel veel belang aan onze vriendschap, daarom wou ik jou deze boodschap overbrengen.” Daarna kan je een wandeling maken om zelf even te reflecteren over de communicatie.

Geweldloze communicatie betekent dat we ons eerlijk kunnen uiten door middel van de vier elementen maar dat we ook empathisch kunnen luisteren door middel van die vier elementen. Want uiteraard is communicatie een tweerichtingsproces met zowel een zender als een ontvanger. Wanneer er dan reactie komt van de andere persoon is het de bedoeling dat we gericht luisteren en de gevoelens van de andere persoon ook begrijpen en kunnen verwoorden. Het vergt oefening maar eenmaal je het hele proces onder de knie hebt, zal je merken dat al je relaties in positieve zin zullen veranderen. Communicatie is immers heel belangrijk dus kunnen we het maar beter meteen goed aanpakken.

Hoe zit het met jouw manier van communiceren? Hoe zou jij reageren in deze situatie? Schrijf het gerust in de comments hieronder. Ik kan je dan laten weten of je het aanpakt op de manier van de giraf of die van de jakhals. 😊