Bij het horen van het woord ‘trauma’ denken we vaak aan 9/11 en de torens van het WTC, 22 maart en Zaventem of wat de mensen nu meemaken in Oekraïne en Strépy. Maar trauma’s ontstaan elke dag in een mensenleven, zowel kleine als grote.
Het woord ‘trauma’ zet ik tussen aanhalingstekens want wat voor jou een trauma is, is het misschien niet voor iemand anders. Een trauma kan ontstaan als er iets schokkends gebeurt, waardoor je een gevoel van onveiligheid ervaart. Als dat voorval of die gebeurtenis niet goed verwerkt wordt, spreken we van een trauma en als we er helemaal niets aan doen, kan je te kampen krijgen met PTSS, Post Traumatisch Stress Syndroom.
Als kind kunnen we (onbedoeld) veel trauma’s oplopen. Wanneer die niet goed verwerkt worden, bestaat de kans dat we er later veel last van hebben. Kijk naar het voorval in Noorderwijk waarin Gunter Uwents, een oud-leerling van juf Mieke, haar dertig jaar later met honderdeneen messteken heeft doodgestoken. Waar een kindertrauma toe kan leiden als het niet goed verwerkt wordt.
Een herkenbaar voorbeeld? Je hebt als ouder een zware werkdag achter de rug. Op weg naar huis sta je in de file. Thuisgekomen zie je dat de kinderen door het huis rennen. Plots loopt de jongste tegen het salontafeltje en klettert er een vaas op de grond. Dat is voor jou de druppel: je begint te roepen en te tieren. Je merkt niet op dat de jongste in elkaar krimpt en staat te trillen op haar benen. De rest van de avond kijkt het kind jou schichtig aan en durft het amper iets te zeggen.
Tien jaar later is hetzelfde kind op bezoek bij vrienden. Iemand loopt tegen haar aan, ze wordt opzij geduwd en raakt per ongeluk een zijtafeltje. Een vaas valt op de grond. Meer heeft ze niet nodig om in elkaar te krimpen en duizend keer sorry te roepen. Terwijl het meisje niets fout heeft gedaan. Die ‘trigger’ is er alleen maar door die bewuste avond toen mama na een zware werkdag oververmoeid en overprikkeld thuiskwam.
Een beter scenario was geweest om voorzichtig naar het kind toe te stappen en te zeggen: ‘Sorry, lieve schat, ik had niet zo moeten brullen. Ik heb een zware dag achter de rug en ik heb het op jou afgereageerd. Dat is fout van mij. Ik zie dat je enorm geschrokken bent. Heb ik je zo bang gemaakt? Sorry, dat had ik niet mogen doen.’ Makkelijk op papier, in werkelijkheid soms moeilijk.
Velen onder ons hebben het moeilijk om te praten over de erge dingen die ons zijn overkomen. Het voelt vernederend aan, het boezemt ons angst in en we denken dat er iets mis is met ons. Erger nog, velen denken dat ze – als ze erover praten – zich nog slechter zullen voelen, zullen instorten en dat ze nooit meer zullen herstellen.
“Niemand begrijpt mij”, horen we dikwijls en daarom wordt er gezwegen. Terwijl iedereen wel “een rugzak” heeft, de ene wat zwaarder dan de andere. Vaak ontdekken we door erover te praten dat we niet alleen zijn, dat er nog mensen zijn die hetzelfde hebben meegemaakt.
Zelf was ik een pestslachtoffer in de lagere school. In mijn eerste boek heb ik er uitgebreid over geschreven. Na de publicatie van het boek kreeg ik de ene mail na het andere. Op lezingen kwamen mensen naar me toe, mensen die zich herkenden in mijn verhaal en die zo blij waren met het besef dat ze niet alleen waren.
Erover praten én schrijven heeft mij enorm geholpen om alles te verwerken, om alles een plaats te kunnen geven én - dat is het belangrijkste – om verder te gaan met mijn leven.
Waarom is praten over trauma nodig? En waarom kan het helpen?
1. Voor de steun.
Je hoeft het niet allemaal alleen te doen. We denken vaak dat we er alleen voor staan maar we zullen verrast zijn hoeveel steun we uit onze omgeving kunnen krijgen. Door erover te praten, geef je jezelf te kans om anderen jou te laten helpen, om je te steunen. Als we alles voor onszelf houden, kroppen we het op en maken we het alleen maar erger.
Ooit had ik een klant die slachtoffer was van seksueel misbruik. Pas in de derde coachingsessie durfde ze mij dit te vertellen: voorzichtig, uit schrik voor mijn reactie. Want ze had ooit één iemand in vertrouwen genomen en diens reactie was allesbehalve.
Doordat ze mij dit vertelde en ik zeer empathisch reageerde, konden we dat stukje beetje bij beetje ook verwerken. Al hebben we eerst aan haar zelfvertrouwen gewerkt en haar innerlijke kracht. Daar ging ze enorm op vooruit. Enkele jaren na haar laatste sessie kwam ze terug bij mij en vertelde ze me dat ze ook het hoofdstuk van het seksueel misbruik wou afsluiten. Ook dat hebben we kunnen aanpakken. Neen, ik ben geen psychologe en eigenlijk was dat issue niet voor een coach bedoeld. Zij kwam naar mij om aan haar zelfvertrouwen te werken. Doordat zij mij vertrouwde, durfde ze mij in vertrouwen nemen en omdat zij zich geborgen en veilig voelde kon ze het zwaardere zelf ook aanpakken. Hierdoor én door omringd te worden door de juiste mensen en door de “negatieve” mensen uit haar leven te bannen. Ik vind haar nog altijd één van mijn krachtigste klanten in mijn coachingcarrière.
2. Om te begrijpen wat er juist is gebeurd.
Wanneer jou iets overkomt, krijg je een kluwen aan emoties die je moet doorstaan. Alles is één grote puinhoop. Je vindt de juiste woorden niet, verschillende vragen poppen in je op en je vindt geen enkel antwoord. Door erover te praten, ook al vind je in het begin de juiste woorden niet, begint het plaatje uiteindelijk duidelijker te worden. Toen wij jaren geleden in ons gezin zelf met een trauma werden geconfronteerd, was er eerst stilte. Ik herinner me nog heel goed het moment waarop we met de hele familie in de keuken stonden: iedereen in gedachten, niemand die iets zei. Tot er plots iemand een vraag stelde, stilaan kwam de conversatie op gang. De dagen en weken erna zijn we blijven praten. Soms met horten en stoten. Velen zochten ook professionele hulp om alles te verwerken.
Soms hoef je niets te zeggen, schrijven is ook al goed. Door het neer te schrijven haal je de lading van het gebeuren en van je gedachten af en dit helpt in het hele verwerkingsproces.
Hoe meer je erover praat, erover schrijft, hoe sneller je de zaken kan plaatsen. De confrontatie is niet leuk, de emoties die erbij komen kijken, doen pijn. Toch moet je erdoor. Want als je de pijn kan en wil voelen, kan je nadien ook terug vreugde en geluk voelen.
3. Om de realiteit onder ogen te krijgen.
Vaak denken we dat het onze fout is als ons iets overkomt. Mijn klant (uit puntje 1) dacht jarenlang dat het haar fout was dat ze seksueel was misbruikt.
Dat is wat er vaak gebeurt: we denken dat het onze schuld is, dat we niemand meer kunnen vertrouwen.
Door erover te praten kunnen al deze verkeerde overtuigingen ontkracht worden. Uiteraard was het niet haar fout dat ze verkracht werd! De verkrachter was de enige schuldige in heel dit verhaal.
Velen denken ook dat – als ze hulp (moeten) vragen – ze “zwak” zijn. Geloof me, je kwetsbaarheid tonen is sterk, heel sterk. Erover praten is dus helemaal niet zwak maar juist heel sterk. Laat die verkeerde overtuiging dus ook maar varen.
Als negentienjarig meisje was ik betrokken in een zwaar verkeersongeval op oudejaarsavond rond 16u. Jarenlang durfde ik niet met de auto rijden op oudejaarsavond, zeker niet rond dat tijdstip. De verwerking van dit trauma is er gekomen door er met vele mensen erover te praten en uiteindelijk zag ik ook mijn foute redenering in: het is niet omdat ik toen op die vooravond een ongeval heb gehad, dat dit nog eens zou gebeuren. Jaren later besefte ik plots op oudejaarsavond om 17u: “Tiens, ik heb in mijn auto gereden en er is niets gebeurd.” Ik had het verwerkt. Gewoon door veel te praten over mijn angsten en mijn onzekerheden die uit dat trauma waren voortgekomen.
4. Om te beseffen dat jij meer dan je trauma bent.
Het trauma heeft je gemaakt tot wie je bent maar jij bént je trauma niet. Door erover te praten zal je dit ook beseffen. Maak dus van jezelf niet een slachtoffer van je trauma, maar beschouw je zelfs als overwinnaar.
5. Om het een betekenis te kunnen geven.
Trauma’s laten ons naar binnen kijken. Vaak horen we verhalen van mensen die na een trauma hun leven over een andere boeg hebben gegooid. Door erover te praten, konden ze zaken begrijpen en evalueren wat voor hen belangrijk was. Velen konden veel meer relativeren en besloten om zich op andere zaken te concentreren dan die zaken die vóór het trauma belangrijk voor hen waren.
Wanneer jou iets overkomt, praat erover op jouw tempo. Laat je tempo niet bepalen door anderen maar zoek anderen wel op. Ook al blijf je in het begin stil en zwijg je om alles even te verwerken. Doe het niet alleen. Weet dat – als je erover praat – je sneller zal vooruitgaan in het verwerkingsproces. Jij bent geweldig… en je staat er niet alleen voor.