Ken je dat gevoel dat je al op jonge leeftijd een soort mini-volwassene was? Dat jij degene was die troostte, regelde, oploste? Misschien voelde je je als kind al verantwoordelijk voor de stemming thuis of had je taken die eigenlijk niet bij jouw leeftijd pasten. Welkom in de wereld van parentificatie.

Wat is parentificatie?

Parentificatie is een ingewikkeld woord voor een simpel (en pijnlijk) fenomeen: een kind neemt de rol van een volwassene op zich, omdat de echte volwassenen dat niet (volledig) doen. Dit kan emotioneel zijn: jij werd bijvoorbeeld de steunpilaar van een ouder met psychische problemen. Maar het kan ook praktisch zijn: je zorgde voor je jongere broertjes en zusjes, deed het huishouden of moest als kind al financiële zorgen meedragen.

Zo ben ik – Nele – zelf ook een geparentificeerde vrouw. Dit ben ik te weten gekomen tijdens mijn opleidingen, al merk ik de laatste jaren dat ik er nog steeds de gevolgen van draag. Aan een laag zelfbeeld heb ik gewerkt (en ja, daar blijf ik aan werken – ik heb namelijk al verschillende keren gezegd dat zelfvertrouwen zoals een spier is: die moet je blijven trainen). Die overmatige verantwoordelijkheidsgevoelens moet ik een halt toeroepen: ik voel mij nog vaak voor iedereen verantwoordelijk en dat beperkt zich niet alleen tot mijn vrienden en familieleden, maar gebeurt ook naar wildvreemden toe.

Zo had ik onlangs – tijdens mijn wandelingen met Boef, onze Boxer – bij een huis gezien dat de wagen op de oprit stond en dat de sleutels (mét autosleutel) gewoon aan de buitenkant van het portier hingen.

"Wat moet ik doen?" was mijn eerste gedachte. Na enkele minuten over en weer te hebben gewandeld met het nodige gepieker (misschien zijn ze gewoon even binnen iets gaan halen en komen ze zo meteen terug?) besloot ik aan te bellen. De eerste keer werd er niet opengedaan. Ik belde een tweede keer: geen reactie. Na een derde keer aangebeld te hebben, kwam de heer des huizes (en waarschijnlijk de eigenaar van de prachtige wagen op de oprit) de deur openen. Ik vertelde hem dat hij een prachtige wagen had en dat het een leuk initiatief was om iedereen die passeerde die wagen te laten uitproberen. Als dat niet het geval was, wou ik hem even melden dat zijn sleutels aan de buitenkant zaten en voor iedereen te grabbel lagen.

Zijn geïrriteerde blik verdween onmiddellijk en een zekere schuchterheid nam plaats. "Dankjewel," hoorde ik hem nog net zeggen.

Maar hoe komt het toch dat ik me verantwoordelijk voel voor een wildvreemd persoon? Mijn man was er ook bij tijdens die wandeling en zei me onmiddellijk: "Dat is hun probleem, schat."

Hij trok zich niets aan van die sleutels. Maar ik moest aanbellen, want dat gevoel was zo hevig.

Grenzen stellen is soms ook nog een werkpuntje. Geloof me, het is al enorm verbeterd sinds 15 jaar geleden. Maar als ik wat minder slaap heb gehad of als er iets te veel gebeurd is, dan merk ik dat ik hier echt wel moet op letten.

De gevolgen van parentificatie

Het klinkt misschien alsof je er 'sterker' van wordt, en inderdaad, veel geparentificeerde kinderen groeien op tot enorm zelfstandige en zorgzame mensen. Maar dat heeft zijn prijs. Hier zijn een paar gevolgen die je misschien herkent:

Overmatige verantwoordelijkheidsgevoelens:
Je voelt je (nog steeds) verantwoordelijk voor alles en iedereen, en nee zeggen voelt aan als verraad.
Moeite met grenzen:
Je hebt nooit geleerd dat het oké is om eerst voor jezelf te zorgen en je geeft vaak meer dan je hebt.
Een diepgewortelde angst om te falen:
Als je jarenlang ‘de sterke’ moest zijn, voelt falen als een ramp. Je gaat er dus alles aan doen om maar niet te falen.
Moeite met ontvangen:
Je bent gewend te geven maar zelf hulp aannemen, dat voelt ongemakkelijk.
Altijd alert staan:
Je zenuwstelsel kent geen ruststand want je bent gewend om altijd op scherp te staan en problemen te voorkomen.

Herkenbaar? Geen paniek. Je kunt het proces van deparentificatie starten of anders gezegd: leren om weer gewoon jezelf te zijn, zonder de lasten van anderen mee te dragen.

7 tips om te deparentificeren

Erken dat het gebeurd is:
Je kan niet helen wat je niet erkent. Durf te zeggen: "Dit was niet eerlijk tegenover mij."
Onderzoek je overtuigingen:
Geloof je nog steeds dat jouw waarde afhangt van hoeveel je voor anderen doet? Tijd om dat script te herschrijven!
Oefen met ontvangen:
Vraag een vriend(in) om een kleine gunst en laat het gewoon gebeuren. Geen schuldgevoel, geen terugbetaling.
Leer grenzen stellen :
“Neen” is een complete zin. Oefen ermee zonder lange uitleg of excuses. Hier vind je enkele tips om “neen” te leren zeggen.
Ga in therapie:
Een goede therapeut kan je helpen patronen te doorbreken en dieper te duiken in je eigen behoeften.
Doe dingen puur voor jezelf:
Ga dansen, schilderen, wandelen, iets wat geen nut heeft behalve dat jij ervan geniet.
Wees lief voor je innerlijke kind:
Schrijf een brief aan je jongere zelf. Laat hem of haar weten dat het nu veilig is om kind te zijn.

Parentificatie is zwaar, maar je bent niet gedoemd om altijd de redder te blijven. Je mag rust vinden, je mag zorg ontvangen en vooral: je mag gewoon zijn. ❤️

Want onthoud: jij bent geweldig.

p.s.: enkele goede boeken over parentificatie zijn:

· Boksen boven je gewicht, Yvette Desmet, uitgegeven bij Lannoo Campus

· Ongekende gevoelens, Jonice Webb, uitgegeven door AnkhHermes

· Patronen van Ongekende Gevoelens doorbreken, Jonice Webb, uitgegeven door AnkhHermes

Ben je eerder een podcast-fan? Dan kan ik je deze aanraden:

· Finding The Path to Freedom with Dr Gabor Mate van The Sakara Life Podcast

· Gevolg van parentificatie van De Authentiek Vrouw

· Parentificiatie: dit is de impact als je altijd voor je ouders hebt gezorgd! van De Authentiek Vrouw

· Parentificatie en de personages van Encanto (jaja, de Disneyfilm) is een Vlaamse podcast van Nog lang en gelukkig in therapie?

· Parentificatie van Waar het op neerkomt (S4E10)

· Parentificatie van Omvatten